تگرگ، یکی از عوامل طبیعی کاهنده عملکرد محصولات کشاورزی است. خسارت ناشی از تگرگ به طور معمول و تجربه شده، در هر پنج سال یکبار رخ داده که حدود نیمی از ارزش تولیدات آن سال زراعی را از بین میبرد و به طور متوسط باغداران در هر ده سال، محصول یکسال خود را در اثر تگرگ از دست میدهند.
زمان بارش تگرگ در حدود دو الی چهار دقیقه است اما اثرات ناشی از آن بر روی هم کیفیت و هم کمیت محصول کشاورزی اثر خواهد گذاشت. به عنوان نمونه بارش تگرگ در یک باغ سیب، در صورت درشت بودن دانه های تگرگ میتواند منجر به ضربه شدید و حتی پارگی بافت میوه شود. در صورت ریزتر بودن دانه ها، میتواند سطح میوه را لکه ای کرده که از کیفیت بازار پسندی آن بکاهد، و در صورت نزدیک بودن به زمان برداشت، اثری مانند اثر فشار انگشت دست بر روی سیب را داشته باشد که از زمان ماندگاری آن در سردخانه بکاهد و یا باعث ایجاد لکه سیاه در میوه گردد. علاوه بر آن تنش ناشی از تگرگ در تابستان و هنگامی که زمان اوج رشد میوه است، باعث القاء تنش بر درخت شده که منجر به توقف و یا کاهش سرعت رشد میوه میگردد که نهایتا کمیت محصول تولیدی آن سال زراعی را نیز تحت تاثیر قرار خواهد داد.
در حال حاضر دو روش اصلی مقابله با تگرگ به طور تجاری در باغات دنیا مورد استفاده قرار میگیرد:
١- روش فعال:
دراین روش دستگاههای ضد تگرگ مورد استفاده قرار میگیرند. این دستگاهها مانند یک توپ ایستاده، در هنگام تگرگ گلوله هایی را به سمت ابرهای بارشی شلیک میکند، که محتویات آن گلوله ها نهایتا باعث جلوگیری از ریزش تگرگ و یا تبدیل آن به باران میشود.
بسته به مدل این دستگاهها، هر دستگاه ممکن است بین ٣٠ تا ١٠٠ هکتار را پوشش دهد. با توجه به اینکه این سیستم به طور فعال عمل میکند، لازم است که اطلاعاتی دقیق از پیش بینی هواشناسی در اختیار داشته باشد و به موقع شروع به فعالیت نماید.
با تجه به شرایط اقلیمی و خاص ایران، به نظر میرسد که این سیستم برای باغات موجود که داربست کشی مناسب ندارند، و یا برای محصولاتی که اساسا برروی آنها توری کشیده نمیشود، استفاده گردد.
٢- روش غیر فعال:
در این روش از توری های ضد تگرگ برای محافظت گیاهان استفاده میشود. برای احداث باغات پاکوتاه و متراکم، معمولا نیاز به داربست کشی جهت ایجاد قیم مناسب برای نگهداری درختان میباشد. بسته به نوع هرس و تربیت درخت، ممکن است این قیم فقط در سنین سالهای اولیه، وزن گیاه را تحمل کند و یا اینکه برای همیشه بار وزن درخت توسط داربست تحمل شود. در صورت اخیر مقاومت سازه داربست دارای اهمیت فراوانی خواهد بود، چراکه علاوه بر وزن ثقلی گیاه و محصول آن، میبایست مقاومت کافی در برابر نیروهای جانبی ناشی از باد را نیز داشته باشد.
مزیت روش غیر فعال آن است که چون برای احداث یک باغ پاکوتاه، در هر صورت نیاز به داربست کشی هست، میتوان در زمان اجرای این داربست کشی با انتخاب صحیح سیستم، هم هزینه های داربست کشی را کاهش داد و هم این داربست را به طوری انتخاب و اجرا کرد که بتوان در سالهای آینده و با رشد درختان و به صرفه شدن نصب توری برای آنان، از توری ضد تگرگ هم به عنوان سقف برای این مجموعه استفاده نمود.
اثر مثبت دیگر این روش آن است که استفاده از توریهای مناسب، باعث کاهش تشعشع نور خورشید بر روی گیاه میشود که خود منجر به کاهش اثرات مضر زیادی تشعشع خواهد گردید. از جمله این اثرات مضر، سوختگی پوست میوه میباشد که منجر به افت کیفیت بازار پسندی آن میشود. مورد دیگر در رابطه با کنترل برخی آفات و بیماری ها (نظیر بیماری آتشک) است. کاهش تشعشع نور خورشید یک راه موثر اصلی برای مقابله با برخی آفات، نظیرآتشک است که درختان به، گلابی و سیب را مورد حمله قرار میدهد. آتشک به حدی زیان آور است که میتواند منجر به نابودی کل باغ گردد. در حال حاضر از سموم دارای ترکیبات مس برای مقابله با باکتری آتشک استفاده میگردد، اما کنترل میزان تشعشع روش بسیار موثرتری در این زمینه میباشد.
علاوه برآن، با پیشرفت صنعت و تکنولوژی در زمینه این نوع توری ها، میتوان با استفاده از توری های ضد حشره و پوشاندن کامل باغ، علاوه بر مقابله با تگرگ، از ورود حشرات در طول فصل زراعی از بیرون به مزرعه جلوگیری نمود. تجارب استفاده از این سیستم در باغات ایتالیا که جزو کشورهای پیشرو در استفاده از توری های ضد تگرگ و حشره میباشد، منجر به کاهش سم پاشی در باغات از ١٢ مرتبه در سال به ٤ مرتبه شده است.
برنامه شرکت دیهیم زراعت گستر برای ارائه سیستم های محافظت از تگرگ و حشرات، ارائه همین روش اخیر میباشد که مستلزم تامین مصالح و اجرای آن خواهد بود. مصالح مورد نیاز این سیستم شامل پایه های بتنی، کابل فولادی، یراق آلات مناسب و توریهای ضد تگرگ و ضد حشره است، و اجرای این سیستم نیز نیازمند نیروی متخصص اجرا و استفاده از ماشین آلات مربوطه خواهد بود.